TÜRKÇE RAP'TE KADIN VE ERKEK ELEŞTİRİSİ

        Türkçe rap'te kadınların ve erkeklerin belli yönlerden eleştirildiği parçalar var, bu parçaların kimisi sadece kadınları veya erkekleri eleştirirken kimisinde de iki tarafa birden eleştiriler var. Erkek eleştirilerinin bir kısmı kadınlar, bir kısmı erkekler tarafından yapılmışken kadınları eleştiren parçalar gördüğümüz kadarıyla sadece erkek rapçiler tarafından yapılmış. Yazımızda önce kadın eleştirilerine, sonra erkek eleştirilerine, en sonda da ikili ilişkiler açısından her iki tarafın da eleştirildiği parçalara bakacağız.

        1- Türkçe Rap'te Kadın Eleştirisi

        Türkçe rap'te kadınlara yönelik olarak baştan sonra eleştiri içeren parçalar olduğu gibi, satır aralarında eleştiriler yapılan şarkılar da var. Baştan sonra kadın eleştirisi içeren parçalardan mercek altına alacaklarımız çıkış sırasıyla Sehabe'den “Külkedicilik”, Hidra'dan “Kadınlar”, Norm Ender'den “Kezban” ve Aspova'dan “Terbiyesiz Ayşe”. Bu şarkıların ortak eleştiri noktaları olduğu gibi, farklılaşan noktaları da bulunmakta. Ortak eleştiri noktalarından biri; kızların aşırıya kaçacak şekilde makyaj yapmaları ve bazılarının paraya gereğinden fazla önem vermesi:

Gözlüğü toptan, boya suratları

Pahalı bi' parfüm, kimi ayak bağı

(“Külkedicilik”)

Elde bi' telefon, pembe kaplı

Ve onu da kendi gibi süslemesi

(“Kezban”)

Çantasında bi' ton makyaj malzemesi

(“Terbiyesiz Ayşe”)

Tanımadan da ayarlarsın 24 ayarla

(“Külkedicilik”)

Eğer aşkı arıyo'san git para kazan ve marka takıl

(...)

Narin fakat n'olur villa istemesin Tarabya'dan

(“Kadınlar”)

Parasız konuları çekmez anten

(“Kezban”)

        Aspova kadınları genellemek veya “kezban” gibi belli bir genç kız tipini eleştirmek yolunu seçmeyip, biraz sivrilen özellikleri olan bir tip çizdiği için, yaptığı betimlemelerde diğerlerine nispeten abartıya kaçmış:

900 lira çantası var onun

(...)

Hayatı boyunca hiç görmemiş yokluk azlık

Pofuduk ayısıyla tüylü kürk bi' montu vardı

Okulundaki her zenginle yatıp kalktı

(“Terbiyesiz Ayşe”)

        Bir diğer ortak eleştiri konusu olarak, “Kezban” ve “Terbiyesiz Ayşe”de sosyal medyadaki yapmacık tavırlara değinilmiş (Aslında bu durum sırf kadınlarla ilgili değil; erkekler de sosyal medyada kendilerini olduğundan entelektüel ve duyarlı gösterebilir):

Aynalı pozlarla sahteliği aforizmalarla gidermesi

(“Kezban”)

Tweet'te Suriye, Filistin; elde Iphone 6

Ayna karşısında fotoğrafları ondan attı

(“Terbiyesiz Ayşe”)

        Kızların dinlediği müzikler, izlediği diziler ve muhabbet ettikleri konular da eleştiri oklarının hedefi olmuş:

Ticari işleri sanat eseri sanıp, pop müzik falan dinlemesi

(...)

Postişli falan kankalarıyla, o aşk dizilerine özenmesi

(“Kezban”)

Konuşurken burçlardan tam bi' profesör olur

(...)

Beş saat boyunca rujlarından bahsetmesi

(“Terbiyesiz Ayşe”)

        Hidra ise -erkeklerin seçimleri çok mantıklıymış gibi- karşılaştırma yolunu tutmuş:

Onun gündeminde makyaj, benimkinde var İddaa

(“Kadınlar”)

Maç görünce kaçar fakat dizisi varsa hep izler

(“Kadınlar”)

        Kadınların “ideal erkek” anlayışlarına ve bazılarının ilişkilerdeki yapmacık tavırlarına da göndermede bulunulmuş:

Sana salakça geliyo'ken hep başka birini düşünmek

Beyaz atlı bi' prens var hep onların düşünde

İdeal erkek yemek yapar, her gün evini temizler

Pardon, ideal erkeğin ne farkı var kerizden?

(“Kadınlar”)

Gülüm, balım benim, canım ayakları

(“Külkedicilik”)

Cool takılır ancak şefkate çok muhtaç kedi

(“Terbiyesiz Ayşe”)

        Bazı kızların ağızlarına sakız ettikleri ünlemler de Norm'un eleştiri kıskacına takılmış:

Zırt pırt yazışıp, triplere girip

Sonra sana bakıp, 'Üf' demesi

(...)

Cümle de kuramaz 'Yaa' demeden

(“Kezban”)

        Hem evliliği yüceltip hem zırt pırt sevgili değiştirme de eleştirilen bir nokta olmuş. Aynı davranış modelinin erkeklerde de görülebildiğini hatırlatalım:

Sorun şu ki “Evlenmeden olmaz”

diyenler aşk peşinde son gaz

(“Kadınlar”)

Sokaklarda sürt sen, belki kocişkolar gelir

(“Terbiyesiz Ayşe”)

        Bilindiği üzere hesap ödeme mevzusunda kızların bir kısmı “Hesabı erkekler öder” raconuna karşıdır. Rapçilerimiz, bazı kızların bu anlayışa sahip olmadıklarını söylemişler:

Mezarcı kendisi, hesaba asla gitmez eli

(“Terbiyesiz Ayşe”)

Hesap ödenirken sığınak gibi bir anda tuvalete kaçmaları

(“Kezban”)

        Tabii bir de klasik bekletme mevzusu var:

Beş dakika bekle der ve gelmez otuz dakika

(“Kadınlar”)

        Norm Ender, kızların diyet anlayışlarını da eleştiri konusu yapmış:

Ömrü boyunca diyet yapacak

Yağlı kızartmalı fast food gömer ama

Yanında içecek light olacak

(“Kezban”)

        Diyetlerdeki irade problemi kadın-erkek fark etmeksizin karşılaştığımız bir durum. Bunun “kezbanlık” olarak görülmesi biraz abes kaçmış. Davranışlardaki yapmacıklık, paraya aşırı düşkünlük vs. neyse de konu yiyilene içilene karışacak dereceye getirilmemeli diyebiliriz. Bize ne insanların ne yediğinden. Adı üstünde, “fast food” bir endüstri ve insanları kendine çekmeyi iyi biliyor. Ayrıca şunu da belirtelim: Light içecekler şeker yerine tatlandırıcı içerdiği için onlar da çok masum değil. Norm, ilişkilerde bir kısım kadınların samimi olmadıklarını, bir ilişki bittiğinde hemen yeni birini bulabileceklerini de söylemiş:

Onu terk edeceksen yedeğin boldur

Bu yüzden aşkları amortili

(“Kezban”)

        Hidra, erkeklerin ilişkide kendi kişiliklerini kaybetmemeleri gerektiğini de söylemiş; ilgili kısım Grup Gündoğarken'in “Ellerimde Çiçekler” şarkısını hatırlatıyor:

Sen yırtınıp dursan bile hep onların dediği olur

Bir kadınla tanışmadan kendinizden emin olun

Emin olmazsanız gelip sizi de sokar bi' şekle

Sonrasında ıslanırsın ellerinde çiçekle

(“Kadınlar”)

        Şarkının nakaratında “Kadınlar tehlikeli bi' bomba” diyen Hidra; şarkı boyunca yaptığı genellemelerin istisnasını teşkil edecek kadınlar da olduğunu unutmamış:

Aklı başındaysa eğer kadın yaşam demek

(“Kadınlar”)

        Bütün bu örnekler yer yer haklı noktalara değinilse de -mizahın gereği olarak- bazı noktaların fazla abartıldığı ve özellikle bu noktaların öne çıkarıldığı şarkılar olmuş. Bu şarkılar içerisinde Aspova'ya ait “Terbiyesiz Ayşe” şarkısı, genellemeden nispeten uzak şekilde bir tip çizdiği için daha isabetli olmuş diyebiliriz. “Ayşe” isminin böyle olumsuz bir tip için seçilmiş olması dinî hassasiyeti olan insanların hoşuna gitmeyebilir; ancak belli ki sanatçı bunun çok kullanılan bir isim olmasından hareket ederek böyle bir isim seçmiş.

        Kadınları eleştirirken mizahi bir hareket noktası belirlemeyen şarkılar da var. Bu şarkıların bir kısmına, erkekleri hedef alan ifadeler de barındırdıkları için yazımızın sonunda değineceğiz. Geriye Alem DM'in iki şarkısından seçtiğimiz satırlar ve Muhalif'e ait olup, yukarıdakilere kıyasla daha dar kapsama alanına sahip olan “Bayan MC” şarkısı kalıyor. Pek tanınmayan bu iki sağlam rapçinin dediklerine bakarak “kadın eleştirisi” faslını noktalayalım:

        Alem DM; bazı kadınların -belki de istedikleri erkekler tarafından tercih edilmek için- sergiledikleri davranışları eleştiren bir öğüde yer vermiş:

Kıçıkırık olma; ol cazibeli

(“Beni Bana Sorma”)

        Başka bir şarkısında da bazı kızların kıyafet tercihleriyle ilgili bir gönderme yaparken, ilk bakışta garipsenecek bir kıyas yapıyor:

Yatakta aşk arayanlardan farksızdır mini eteğini koruyanlar

(“Sonu Vardır”)

        İki durum arasında böyle bir münasebet kurmak; “Neden aynı kefeye koyuyorsun” gibi bir karşı çıkışa sebebiyet verebilir. Öte yandan, iki davranışın da farklı ölçülerde yanlış olduğu inkâr edilemez. Burada sadece kıyafet tercihi değil, bu tercihin savunulması durumu eleştirilmiş. Yani, “Mini etek giymeme karışamazsınız; sorun bende değil, bana o gözle bakanlarda” gibi klasik söylemlerle aşırı açık kıyafetini normalleştirmeye çalışanlar eleştirilmek istenmiş. Elbette yine de iki durum arasında benzerlik kurmak sakıncalı.

        Muhalif, “Bizde bayan MC, adı üstünde bayan MC”şeklindeki cinaslı dizeyle başladığı şarkısında rap icracısı bazı bayanları hedef alan eleştirilerde bulunmuş:

Kadına şiddet mesele aslen

Sizde şiddet kadın kadına, bak

Kız çocukları kan kusar hâlen

Sense dumanı solu, içkinin tadına bak

(“Bayan MC”)

        Muhalif; söz konusu bayan MC'lerin şarkılarda erkekler gibi küfürler ettiklerini, sık sık sevgili değiştirdiklerini, dinleyicilerine değil ünlü kimselere değer verdiklerini vs. söylüyor. Bu davranışlarda bulunmayan bayan MC'ler olduğunu da kabul ediyor tabii. “Bayan MC”, daha dar kapsamlı olmasına rağmen önemli bir kadın eleştirisi şarkısı olmuş. Parçada dile getirilen diğer protest fikirler de önemli. Bakalım erkekler hakkındaki rap şarkılar hangi noktalara değinmiş.

        2- Türkçe Rap'te Erkek Eleştirisi

        Türkçe rap'te erkeklere yönelik eleştiri içerikli şarkılar genellikle farklı bakış açılarına (mizahi / ciddi, gençlere yönelik / evli erkeklere yönelik) sahipler. Kadınlara yönelik olanlarda olduğu gibi, erkeklere yönelik şarkıların da bir kısmı tamamen erkek eleştirisi şarkısıyken bir kısmı da satır aralarında eleştiriler içeriyor. Tamamen erkek eleştirisine odaklanan şarkılar Sehabe'den “Gangsterimsi Abazamtırak” (İnternette “gangstarımsı”/“gangastarımsı” olarak paylaşılmış, ama Türkçede öyle bir kelime yok.), Ceza ve Ayben'in düeti olan “Şaşkın Oğlan”, Sultana'dan solo olarak “Kuşu Kalkmaz”, “Biz Neysek” ve Aziza A ile düet olan “Taklaya Geldin” şarkıları. Sehabe, protest şarkısı “Gangsterimsi Abazamtırak”ta öncelikle erkeklerin kabalıklarını ve kadınlara yönelik suçları hedef almış:

Her tarafta yabaniler, sen ben gibi kalmadı

Ağızları da pek bi' temiz (!), demeye dilim varmadı

(...)

Konserlerde, sahillerde, sokaklarda sapıklar

Rahatsızlık vermeyi yaşama sevinci sayarlar

Saçı sakalı karışmış abaza, maymun, cahil adamlar

Bacısının namusu kesilir, anasına laf ettirmez

Ama ana bacı düz gider ve tacizi meslek bilir

Bunlar arsız kudurmuş it, köpek, denyo serseriler

        İkinci verse'te “gangsterimsi”lerin eleştirisine geçiliyor. Burada eleştiri okunun hedefi daha çok ortaokul ve lise çağındaki gençler:

Ortalık da kan kokuyor, hayırdır savaş mı var?

Hayır, toplanmış cıbarlar, okul çıkışı basmalar

Üç cümle konuşamaz ama üç kişiye dalarlar

Polat abisine özenmiş, her biri birer Alemdar.

        Burada Kurtlar Vadisi dizisinin başrol karakteri Polat Alemdar'a yapılan gönderme oldukça haklı. Zamanında haberlerde de yer verilen bu kabadayı / mafya özentiliği ne yazık ki ülkemizde görülebiliyor. Tabii bu özentiliği besleyen en önemli faktör dizi karakterleri. İşin garibi, bu dizilerden para kazananlar da, haberlerde bu zihniyeti eleştirenler de aynı televizyon kanalları oluyor. Haberi hazırlayan veya sunanın samimi olması bir şeyi değiştirmiyor.

        Türkçe gangsta rap'in en önemli temsilcisi olan Killa Hakan da kabadayı geçinen erkeklere göndermelerde bulunmayı ihmal etmiyor:

Çok delikanlıyım diye geçinen var ama boğulacaklar tükürsen

(“Bulabilmek”)

Adam sanıp kendini dolaşırlar ortada tuhaf tuhaf tipler, tuhaf

tuhaf kılıbıklar

(“Sen Dönme”)

        Tabii ki klavye delikanlılığına değinilmese olmazdı. Bu yolda bir eleştiri de Ceza'dan geliyor:

Sokaktadır şiddet, yok ki rapte

Sırf delikanlı olan konuşuyor tek tek

Ama erkekliğiniz sade nette

(“Basit Bir Suç” [feat. Killa Hakan])

        Alem DM'in “Uzamasın Laf” parçasında eleştiri yine gençlere yönelik. Bir kısmı rap piyasasında olanlar:

B*ktan piyasada amacınız aynı bu iki bacak arasına talip çok

(...)

Kimi düşürürüm acaba bugün diye dövünenler var tribal netlog

(...)

Yaltaklık yapanlar, kötüye sapanlar, dostu satanlar, dibine batanlar...

(...)

Başkasının karısına, kardeşine ve sevgilisine yan bakmak

Sizin işiniz ortama şer katmak, fikriniz hep sadece zevk almak, nam salmak

        Alem, bu eleştirilerin bir şeyleri değiştirmeyeceğini de kabullenmiş durumda:

“Beynini kullan doğruya” diyeceğim, yine fark etmeyecek aptal

        İlk verse'te bu tarz sert eleştiriler yapılmışken, ikinci verse'te -ümitsiz vaka olmayanlara- öğütler var:

Ortam dostunu yarın bulamazsın, bakamazsın gerçeklere

Gözünü kapatan herkes yalancıdır; muhtaç durum üç beş vereceklere

“Böyle gelen böyle gider” demek için erken; kalk bak bir seçeneklere

Yolu vardır, kararı ver ve sonuçlarını üstlen bu biçimde

        Alem DM, “Anlatamam” isimli şarkısında da lafı alkole getirmiş ve hayatta karşılaşılan sıkıntıların kötü alışkanlıklara bahane edilmesine tepki göstermiş:

Çevremdeki tüm insanlar sanki çocuk, ben babası

Ne ayyaşlar gördüm, bomboş, sade gevşemiş vanası

        Ceza'yla Ayben'in “Şaşkın Oğlan” şarkısı da genç erkekleri eleştiren bir örnek. Bu şarkıda da bir tipin karikatürize edildiğini ve öğütler verildiğini görüyoruz:

Tipine bir çeki düzen ver, özenme

(...)

Harekete geç, ha'di kalk biraz

        Şarkının devamında bilmişlik, aşırı özgüven, çapkınlık ve içki eleştirilmiş:

Beyim çözmüş her şeyi, o kadar emin

Hele ki bir de bunu sen avda gör

Kızların peşinde kul köle gibi bu senyör

Velakin aklı bir karış havada, biraz likör

içince kendine gelir o nankör

(...)

Ne konuşsa kârdır

Hiç susmaz, kendisi ukaladır

Eğer susarsa bir bildiği vardır

        Bu şaşkın oğlan tipi, zamanını boşa geçirmektedir:

İşin gücün yok senin

(...)

Bugüne kadar geçirdiğin tüm zaman ham

        Şarkının Ayben'e ait olan son verse'ünde şaşkın oğlan tipi daha detaylı karikatürize edilmekte:

Yaşını sorsan hatırlamaz
ama iki katı görmüş geçirmiş.

O feleğin çemberinden geçmiş,
biz giderken o tipler dönermiş.
Her ortama ayak uydurabilir,
her konuya bir fikir beyan eder.
Mükemmel giyinir, kalender bilinir,
o seyyah gezinir, ferman edebilir.
Tam bir maskülen, metroseksüel takılır,
delikanlılığın kitabını yazan adam.
Felsefik her cümle, karmaşık,
Her işin üstesinden gelir, karmakarışık.
Tabii ki çok bilir, muhabbete girilir,
kompleksleriyle belki baş edilir
Lafa turp sıkar her zaman kimisi,

sinsidir kimisi adamı katil edebilir.

        Burada dikkatimizi çeken şey, bu “şaşkın oğlan” tipinin karikatürize edilişinin pek keskin olmaması. Çapkın, metroseksüel, bilmiş, felsefi görünümlü içi boş cümleler kuran, delikanlılığın kitabını yazan... bir kişi olabilir mi bilmiyoruz. Bu özelliklerin bazılarını taşıyanlar var; ancak hem çapkın olup hem delikanlılığın kitabını yazmış gibi davranan, aynı zamanda felsefi cümleler kurmaya çalışan bir tip çok karman çorman bir kişilik oluyor. “Şaşkın Oğlan” şarkısı çapkın, kabadayı, çıkarcı / aylak ve bilmiş tiplerini birbirine karıştırıp ortaya acayip bir melez çıkarmış gibi. Yapılan eleştiriler bu tipler için ayrı ayrı önemliyse de bunun tek tip gibi sunulması biraz garip kaçmış diyebiliriz.

        Sıra, erkekleri kararlı bir şekilde eleştiren Sultana'da. Sultana, iki solo parçasında ve Aziza A ile düetinde erkek eleştirisi yapıyor. Aziza A ile olan düeti de “Taklaya Geldin” ismini taşımakta. Bu düette, evli olduğu hâlde çapkınlık yapmaya devam eden bir tip resmedilmiş. Şarkıda bazı ifadeler argoya kaçmakta. Eleştirel olmasına rağmen hareketli bir şarkı:

Önemli olmak güzel ya

VIP yaşamak özel ya

Ona bir şey almaz, dışarıya hiç çıkarmaz

Hep arkadaşlarıyla gezer ya

        Şarkı, bu çapkın erkek tipinin, birlikte olduğu bir kızla evlenmek zorunda kalmasını konu alıyor ve bu sebeple “Taklaya geldin” deniyor.

        Sultana'nın “Taklaya Geldin”den daha önce çıkardığı “Kuşu Kalkmaz” şarkısında da benzer eleştiriler yer almıştı. Bu şarkı anlatımcı / narrative bir yapıya sahip. Evli olup, her gece meyhaneye giden ve orada bir sevgili edinen adamla eşi Döndü'yü anlatmakta:

Koca eşek hergele, sen nereye

Böyle telaşlı telaşlı, acelece

Çıkınca işinden her gece

Koş koş meyhaneye

(...)

Döndü'ye gelince (hikâye)

Bekler onu evinde her gece

(...)

Bekler de bekler

Sevgili herifi nerede

Bilmez ki meyhanede kafayı çekmiş

Sarhoş o, mayhoş o

Yedirmiş Hatçe'ye

Para yok cebinde

        Sultana; sevgililik, nişanlılık ve evliliğin ilk dönemlerinde verilen sözler olduğunu hatırlatır:

Hani o senindi, her şeyin, canın

Üstüne gül koklamayacağın?

        Killa Hakan'ın “Sen Dönme” parçasında da evli olduğu hâlde eşiyle ilgilenmeyen erkeklere göndermede bulunulmuş; ama Killa eleştirisini Sultana gibi mizahi bir bakış açısıyla yapmamış, oldukça sert bir dil kullanmış:

Herkes kendisine bakmalı önce ilk önce, ilk önce kendine bakmalı herif

Kendi yatak odası metro olmuş, onun bunun peşinde koşuyor şerif

        İhmal edilen sadece eş değil, çocuktur da aynı zamanda:

Çocuk odasında bebe zırlar, sen hâlâ kime ne havasındasın?

        Sultana'nın 2015'te çıkardığı “Biz Neysek?” şarkısı yine hareketli olmakla birlikte öncekiler gibi mizahi değil, protest bir şarkı. Kadının aile ve toplum içindeki yerini hatırlatan ifadeler barındırmakta:

Annem beni sana kul olsun diye doğurmadı

Prensimi buldum sandım, olmadı

(...)

Babam bana sana köle olsun diye can katmadı

“Taşınır mal bu, al” diye beni sana satmadı

(...)

Her şey güzellik değil, benim ruhum yüce

Eteğim kısa, hey, kime ne? Başörtüm var, ona ne? Kime ne? Ona ne? Kime ne?

Tek söz sahibiyim nefsimde, ben nefesimde

Kontrol bende, geleceğim özgür seçimimde.

        Sultana'nın eleştirileri elbette çok haklı. Yalnız “özgür seçim” kavramı tartışmaya açık bir kavram. Elbette insanların birbirlerinin giyim tarzına karışması bir yere kadar manasız; ancak televizyonda açık saçık kliplerin oynatılması, ahlâksızlıkları kanıksatıcı dizilerin yayınlanması vs. neticesinde insanların seçimlerinin ne kadar “özgür” olduğu da tartışma konusu olur. İnsani hadler kızı da erkeği de aynı oranda bağlayıcıdır / bağlayıcı olmalıdır. Erkeğin küfür etmesi, yere tükürmesi vs. eleştiri konusu olabiliyorsa kızın abartılı şekilde açık giyinmesi de eleştiri konusu olabilir. Sorun; bu hassasiyetlerin ailevi terbiyeyle gerektiği şekil ve ölçüde verilmeyip, dinin veya geleneklerin özellikle kızlar üzerinde bir baskı aracına dönüştürülmesi ve birilerinin ahlâk bekçiliğine soyunmasıyla ortaya çıkmaktadır. Yoksa yanlışa yanlış demek insanların özgürlüğünü kısıtlamak değildir.

        Erkekleri eleştiren örneklere baktığımızda kadınları eleştirenler kadar genellemeye kaçmadıklarını görüyoruz. Yine, eleştirdikleri noktalar kadınlara getirilen eleştiriler yanında daha ciddi kalmakta. Kadın eleştirisinde de çapkınlık, duyarsızlık gibi ciddi konulara değinilmişse de makyajın, diyetin, astroloji muhabbetlerinin vs. mizahi amaçla da olsa eleştiri süzgecinden geçtiğini, buna karşılık erkeklere olan eleştirilerde daha ciddi şeylerin söz konusu edildiğini görüyoruz. Ceza ile Ayben'in “Şaşkın Oğlan” şarkısı biraz daha mizahi olduğu için, kadın eleştirisi konulu şarkılara bu bakımdan daha yakın. Son olarak, günümüz ilişkilerine eleştiri getiren şarkılara bakacağız.

        3- Türkçe Rap'te İkili İlişkilerin Eleştirisi

        Günümüzde samimi aşklara çok az rastlanıldığı herkesin hemfikir olacağı bir durumdur. Kimisi bu durumdan şikâyetçiyse de bu tür ilişkilerin bir tarafı veya her iki tarafı da bu durumdan hoşnut olabiliyor. Aşkın tanımı da herkese göre değişmekte; bazıları saf aşk yaşayamıyor olsa da bunu saf aşk zannedebilmekte. Bu durum, rapin de eleştiri getirdiği mevzulardan. Defkhan, Joker'le yaptığı “Depresyon” parçasına yazdığı verse'te bu duruma dikkat çekiyor:

Sevdiğini sandığın o sevgiline sevgiler

Sen her şeyini feda et; o bir gün bitti der gider

(...)

Âşık olmadığınla aşk ucuzlamış bebeler

        Killa Hakan, “Birer Birer” şarkısında ikili ilişkilere yönelik değişik eleştirilerde bulunmuş. Hayallerin abartı olması, sonra bu hayallerle uzaktan yakından alâkası olmayan insanlara gönlü kaptırma, insanların birbirinden çabuk sıkılabilmesi ve birileri için mazilerini silmesi gibi hususlardan bahsedilmiş:

Kimi prenses bekler kimi prens, beyaz atlı

(...)

Sonra bir sidikliye âşık oldun, unutamadın onu

(...)

Sevenden daha çok var sevmeyip de terk eden

Dünyanın dengesi: İnsanlar kurduğunu çabuk yıkıyor

Çiğ süt emmiş herkes, ne yapacaksın, sıkılıyor

Zaman yeni kapılar açar, gösterir; eskiler atılır

Kimileri için anılar anında satılır hemen

        Killa Hakan, başka bir şarkısında da insanların maddi duruma ve dış görünüşe göre önyargılı davrandıklarını söylemiş. Bu sıkıntılar belki de en çok ikili ilişkilerde görülmekte:

Yaklaşmak istesen de kimi zaman birine

nedense birden mesafeler artıyor

Elin oğlu ya da kızı seni resmen maddi durumun ya da

saçının rengine göre tartıyor

(“Yoksan”)

        Alem DM de insanlara yaklaşımda kişilik yerine sadece dış görünüşe önem verilmesine eleştiri getirmiş:

Tipine bakıyor, fikine takmıyor beynini

(“Sen Hâlini Gör”)

        Sevgili edinmek için veya sevgiliye kimi zamanlarda hoş görünmek için “dost satma” meselesine de değinilmiş:

Kimi dostu satar bir kal**k için

Kimi dostu satar bir yaprak için

(Alem DM - “Zor”)

        Alem'in eleştirileri, küfürle ifade edilmesi haricinde güzel eleştiriler olmuş. Ama kimi zaman durumun vahameti ve iğrendiriciliğini daha iyi yansıtmak için bu tarz ifadelere başvurulabiliyor.

        Sehabe, günümüz ilişkilerinde belli hadlere riayet edilmediğinden yakınan “Öpüşmekle Sevişmenin Farkı Yok” isimli bir parça yapmış. Nakaratta genç kızlara sesleniyor:

Bugün özgür bir martı o

Yaşadıklarını hep abartıyor

Senin bilmediğin bir şey bu güzelim

Öpüşmekle sevişmenin farkı yok

        “Erkeklere güven olmaz” şeklinde ifade edilen görüş Sehabe tarafından da dile getirilmiş:

En dürüstü ikiyüzlü

Üç, dört, beşi var

Sana iyi davrananın üç dört leşi var

        Sehabe “Genelleme yanlış, ben de genellemem” diyerek; söylediklerinin istisnasını teşkil edecek bireyler olduğunu da hatırlatıyor.

        Sehabe, günümüzde gerçek aşkı bulamayan bireyin girdiği psikolojiyi yansıtan satırlara da yer vermiş:

Kalbi gömdüm toprağa, kafam çok rahat

Yeni yeni üzümler çıkarmıyo'm stoktan

Sinsi rollerinizi yemiyorum artık

Zeki olan anlayıp, diyor “Bu tok lan.”

(...)

Sizin aşklarınız saymakla bitmiyorken

İçimden diyorum şunu git bi' yok et

        Sagopa Kajmer'in “Aşk Yok Artık” parçası; yazımızda incelediğimiz şarkılar içerisinde en yüksek perdeden konuşan parça. Eleştiriler ve kullanılan tabirler oldukça sert; ama hakikatlerin böyle olabildiği de inkâr edilemez tabii. Şarkı, öncelikle birtakım genç kızlara hitap ediyor:

Sorgusuzca başına buyruk doğrularını savunuyorsun

Yanlış fikirlerden yanlış bir sen yaratıyorsun (sen)

Sen abartıyorsun rahat yaşamla sapıtmayı

İstanbul üstünden geçmiş, bırak kendini korumayı

İyiden iyiye bakıyorum da yoldan, raydan çıkmışsın

Tenine dokunan ellerden bir koleksiyon yapmışsın. (Aferin)

        Sagopa, tek gecelik ilişkileri erkekler cephesinden de ele alıyor:

Koleksiyonuna yeni bir bebek ekle sabah güneşi doğarken

(...)

Geceye aşkla vardın, sabaha yabancı uyandın

Bil ki sonraki gün bir baya anlatılacaksın

Kadını kandırmaksa amaç alayınız yalancı

Kapında köpek olan işi bitince yabancı

Tuzağa düşeni iplemez, yeni bir avı kovalar avcı

        Şarkı, evlilik dışı ilişkinin iki taraf için de aynı ölçüde tepki alması gerektiğini de hatırlatıyor ve çarpık şer'î anlayışa eleştiri getiriyor:

Erkeklerin elinin kiri, kadının boğaza geçirin ipi

Var mı böyle adalet, kesin ikisinin de boynunu

        Burada mecaz yapılmış. İslâm zinanın asılarak veya boyun vurularak cezalandırılmasını öngörmez. Şarkı; bütün ilişkilerin yozlaşmış olmadığına, temiz kalpli insanların da olduğuna işaret eden bir nakaratla son buluyor:

“Aşk yok artık,

kalmamış bu devirde” deme, vardır, hak yeme, ara bul.

“Aşksız olsun,

kalbim neşe dolsun” deme; bu ne fena bir hatadır.

* * *

        Sonuç olarak diyebiliriz ki Türk rapçiler kadını eleştirirken genellikle mizahi bir yaklaşım sergilemiş, erkeği eleştirirken ahlaki kuralları daha çok hareket noktası yapmışlar. Günümüzün yozlaşan ilişkilerini eleştiren parçalarda da hem iki tarafı da eleştiren hem de iki tarafa öğüt veren bir anlayış benimsenmiş. Hemen hemen bütün rapçiler genellemelerden kaçınmak gerektiğinin bilincinde olarak sözler yazmışlar. Bütün şarkıların haklılık payı var; ancak belirttiğimiz gibi, biraz da mizahi bakış açısının etkisiyle kadınlar hakkında bazı noktaların abartıldığı da görülmekte. Erkekleri eleştiren parçaların bir kısmının erkeklerce yapılmış olması da önemli bir detay.

        Amacın mizahi olduğu şarkılar eğlenceli; ancak gereksiz tümevarımlardan olabildiğince kaçınmak gerek. Bu sebeple Aspova'nın şarkısı biraz daha önde. Mizahi olanlarda da, protest olanlarda da bazı kaidelerin klişeye veya abartıya kaçtığı da söylenebilir. Eleştirilebilecek noktalara rağmen, kadın - erkek meselesini çeşitli yönlerden işleyen bu şarkıların Türk rap'i adına güzel birer kazanım olduğu inkâr edilemez.

NOT: Türkçe Rap Dergi isimli blog dergisinin 1. sayısından aktarılmıştır. Yazıyı yazdığımız zamanlarda henüz rastlamamış olduğumuz bazı şarkılar var; yazının anatomisini bozmamak adına isimlerini vermekle yetiniyoruz:

İndigo - “Sert Çocuklar”

Server Uraz - “Ortam Kızı”, “Cansu”